Ağrı Tarihi ve Genel Bilgiler

Ağrı Nerede?

Ağrı Hakkında Genel Bilgiler

AğrıTürkiye‘nin Doğu Anadolu Bölgesi‘nde bulunan bir ildir. Adını içinde bulunan Ağrı Dağı‘ndan almıştır. 1834 yılında bucak, 1869 yılında ilçe olan Ağrı, 1927 yılında il olmuştur.

Ağrı’nın Tarih

Orta Asya’dan gelen kavimlerin Anadolu’ya girişleri sırasında Ağrı, bir geçiş oluşturmuş, dolayısıyla birçok medeniyete sahne olmuştur. Ancak bu medeniyetler Ağrı’yı bir giriş kapısı olarak gördüklerinden burada çok köklü bir uygarlık oluşturamamışlardır.

Bölgede egemenlik kurdukları sanılan Hititler’in güçlerini yitirmeleri üzerine, MÖ 1340 – MÖ 1200 tarihleri arasında Hurriler bölgeye yerleşmişlerdir. Hurriler krallık merkezi olan Urfa’dan uzak olan Ağrı’yı ellerinde tutamamışlardır.

En köklü uygarlığı Urartular oluşturmuştur. Urartu’nun Van Gölü’nün kuzey ve kuzeydoğusundaki ülkeler üzerine, Kral İspuini döneminde (MÖ 825 – MÖ 810) seferlere başlamış, Kral Menua döneminde (MÖ 810 – MÖ 786) ise bu akınlar daha da ağırlık kazanmıştır. Kuzeye ve kuzeydoğuya giden yollar üzerinde inşa edilen kaleler, buraya yapılan seferlerin önceden planlandığını göstermektedir. Ağrı Dağı’nın yamaçlarında,Karakoyunlu ve Taşburun köylerinin arasında ele geçen bir Urartu yazıtı Kral Menua’nın bu bölgedeki egemenliğinin kesin kanıtıdır.

MÖ 712 yıllarında Kızılırmak boylarına kadar uzanan Kimmerler, Ağrı’da geçici de olsa bir hakimiyet kurmuşlardır. Medler (MÖ 708 – MÖ 555) Asur Devleti’nin yıkılması ile birlikte bir yayılma sürecine girmiş, bunun sonucu olarakta Ağrı ve çevresini topraklarına katmışlardır.

Medler’in yıkılması ile birlikte Persler; Büyük İskender’in Pers Kralı lll. Darius’u MÖ 331’de yenerek Anadolu’yu ele geçirdiği zamana kadar yaklaşık iki yüzyıl kadar bölgede yaşamışlardır. Büyük İskender’in ölümü üzerine oluşan boşluktan faydalanan Ermeniler ve Gürcüler bölgeyi ele geçirmişlerdir.

Murat Nehri ve Doğubeyazıt çevrelerine kısa sürede yerleşmişlerdir. Daha sonraları Arsaklılar ve Artaksıyaslı Krallığı, Ağrı ve çevresine hakim olmuştur.

Bölge, Halife Osman zamanında İslam orduları tarafından fethedilmiştir. 872 yılına değin Abbasiler’in kontrolü altında kalan Ağrı, daha sonra Bizans’ın kontrolüne geçmiştir.

1071 Malazgirt Muharebesi sonrası bölgeye Türk boyları gelmeye başlamıştır. Ağrı, yüzyıla yakın bir süre Sökmenli Devleti’nin sınırları içine girmiştir. 1027 – 1225 yılları arasında Ani Atabekleri, 1239’da Cengizliler, 1256 – 1358 yılları arasında İlhanlılar ve Celaliler Ağrı’da hüküm sürmüşlerdir. İlhanlılar bazen kurultaylarını Ağrı Dağı’nda yapmış, Anadolu ve İran’ı buradan yönetmişlerdir. 1393’te Moğol hakanı Aksak Timur, Ağrı bölgesini ele geçirmiştir. 1405 – 1468 tarihleri arasında Ağrı, Karakoyunlu toprakları içinde yer almış, Karakoyunlular yıkılınca Ağrı Akkoyunlular’ın egemenliğine geçmiştir. Ağrı, 1514’te yapılan Çaldıran Muharebesisonrası Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı döneminde Şorbulak olarak anılan ilin adı, Ermeniler zamanında Karakilise olarak değiştirilmiştir. Kâzım Karabekir Paşa zamanında ise Karakilise ismi değiştirilerek Karaköse diye adlandırılmıştır.

Nuh Tufanı ile ilgisinden dolayı Tevrat’ta adı geçen Ararat Dağı ve ülkesinin, Ağrı ve çevresinin olduğu sanılması dolayısıyla Ağrı’ya batılılar tarafından Ararat da denilmektedir. 5165 m. yüksekliğiyle Türkiye’nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı da il sınırlarındadır.

Ağrı’nın Nüfusu

Ağrı il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Oran Kır – Şehir Erkek – Kadın
1965[2] 246.961 56  %0.79 193.541
  %78
%22
 53.420 130.396  %52.8  %47.2 116.565
1970[3] 290.311 51  %0.82 217.738
  %75
%25
 72.573 152.253  %52.4  %47.6 138.058
1975[4] 330.201 50  %0.82 237.815
  %72
%28
 92.386 176.676  %53.5  %46.5 153.525
1980[5] 368.009 45  %0.82 259.595
  %71
%29
 108.414 193.313  %52.5  %47.5 174.696
1985[6] 421.131 45  %0.83 279.279
  %66
%34
 141.852 218.488  %51.9  %48.1 202.643
1990[7] 437.093 43  %0.77 278.335
  %64
%36
 158.758 221.327  %50.6  %49.4 215.766
2000[8] 528.744 40  %0.78 276.435
  %52
%48
 252.309 273.895  %51.8  %48.2 254.849
2007[9] 530.879 39  %0.75 248.518
  %47
%53
 282.361 275.243  %51.9  %48.2 255.636
2008[10] 532.180 39  %0.74 266.466
  %50
%50
 265.714 276.508  %52  %48 255.672
2009[11] 537.665 39  %0.74 268.518
  %50
%50
 269.147 280.000  %52.1  %47.9 257.665
2010[12] 542.022 38  %0.74 266.237
  %49
%51
 275.785 280.518  %51.8  %48.3 261.504
2011[13] 555.479 38  %0.74 264.575
  %48
%52
 290.904 291.340  %52.5  %47.6 264.139
2012[14] 552.404 38  %0.73 259.879
  %47
%53
 292.525 287.490  %52  %48 264.914
2013[15] 551.177 38  %0.72 256.472
  %47
%53
 294.705 286.161  %51.9  %48.1 265.016

Değişim, bir önceki nüfus sayımına göre artış veya azalış yüzdesidir. Sıra, Ağrı il nüfusunun Türkiye illeri arasındaki sıralamasıdır. Oran, Ağrı il nüfusunun, Türkiye nüfusuna oranıdır.

Ağrı’nın Kültürel ve doğal zenginlikleri

  • Ahmed-i Hani Türbesi: Ahmed-i Hani ‘nin türbesi İshak Paşa Sarayı’nın yanındadır. Ahmed-i Hani 17. yüzyılda yaşamış Kürt şair ve filozofudur. Türbesi her yıl yüzlerce[kaynak belirtilmeli] insan tarafından ziyaret edilir.

Ağrı’nın Yönetimi

  • Ağrı milletvekilleri
  • Ağrı İli Genel seçim sonuçları

Ağrı’nın Eğitimi

  • Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi

Ağrı’nın İlçeleri

  • Ağrı (merkez ilçe)
  • Doğubayazıt
  • Patnos
  • Diyadin
  • Taşlıçay
  • Eleşkirt
  • Tutak
  • Hamur

Ağrı’da Gezilecek Yerler

Ağrı Dağından bir görünüm
Ağrı Dağından bir görünüm

Kaynakça

  1. ^ “2013 genel nüfus sayımı verileri”. Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  2. ^ “1965 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  3. ^ “1970 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  4. ^ “1975 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. ^ “1980 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. ^ “1985 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. ^ “1990 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. ^ “2000 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. ^ “2007 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. ^ “2008 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. ^ “2009 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. ^ “2010 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. ^ “2011 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. ^ “2012 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  15. ^ “2013 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.

Similar Posts

Bir yanıt yazın

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.